Ergotherapie bij ouderen met dementie en hun mantelzorgers (eBook)

Inhoud 5
Deel 1 Achtergronden van het EDOMAH-programma 10
1 Ontwikkeling en evaluatie van EDOMAH, een evidence-based interventieprogramma 11
Introductie 11
Het EDOMAH-programma 11
Doelstelling en inhoud 11
Doelgroep EDOMAH-programma 13
Evidence voor het EDOMAH-programma 14
Het model van toenemend bewijs 14
De ontwikkeling van de richtlijn 15
Kwalitatief onderzoek 16
Praktische toelichting bij de ergotherapiecasus 17
Pilotonderzoek 17
Effectonderzoek 17
Onderzoek naar de kosteneffectiviteit 19
Pilot-implementatieonderzoek 19
Implementatieproject 20
Samenvatting en conclusie 21
Literatuur 21
2 Theoretische achtergronden van het EDOMAH-programma 23
Inleiding 23
Het Model of Human Occupation (MOHO) 24
Cliëntgecentreerd werken 24
Voorbeeld 24
Focus op het handelen 25
Inhoud en opbouw van het MOHO 26
Wil 28
Gewenning 28
Uitvoeringsvermogen 29
Omgeving 29
Participatie, uitvoering en vaardigheid 30
Handelingsidentiteit, -competentie en -situaties 31
Levensverhaalmethoden 32
Het Occupational Performance History Interview (OPHI-II NL) 33
Doel OPHI-II NL 33
Opbouw OPHI-II NL 33
Gebruik OPHI-II NL 34
Doelgroep OPHI-II NL 34
De HOW (Handleiding Observatie Wil-systeem) 35
Doel HOW 35
Opbouw en gebruik HOW 36
Het Etnografi sch Raamwerk en -Interview 36
Doel Etnografi sch Raamwerk 37
Etnografi sch Interviewen 38
Uitgangspunten van het Etnografi sch Interviewen 39
De interviewer is de lerende, de mantelzorger de expert. 39
Het interview is semigestructureerd. Start met globale vragen en vraag dan door op basis van hetgeen de man-telzorger vertelt. G 39
Probeer aan te sluiten bij de taal van de mantelzorger. 39
Zoek naar thema’s, metaforen, die in het verhaal van de mantelzorger terugkomen. 39
Laat regelmatig merken dat je geïnteresseerd bent in wat de mantelzorger vertelt zorg dat de mantelzorger zich erkend voelt.
Let op dat je niet in de expertrol treedt. Laat vooral mer-ken dat jij geen kennis hebt van wat de zorgsituatie voor deze mantel 39
Vraag door en zorg dat de mantelzorger de gelegenheid krijgt nauwkeurig te beschrijven wat hij bedoelt. 39
Herhaal regelmatig wat er is gezegd en controleer regel-matig of je het goed begrepen hebt. 39
Het interview is asymmetrisch, dat wil zeggen: zorg ervoor dat de mantelzorger het meest aan het woord is. 39
Belevingsgerichte zorg 39
Doel belevingsgerichte zorg 40
Het Cognitive Disabilities Model 40
Het Consultmodel voor de mantelzorger 41
Samenvatting en conclusie 44
Literatuur 44
3 Dementie 46
Inleiding 46
Het ziektebeeld dementie 46
Alzheimerdementie 48
Vasculaire dementie 49
Lewy-bodydementie 49
Frontotemporale dementie 50
Overige dementieën 50
Delirant beeld 50
Mild Cognitive Impairment (MCI) 51
Jong dementerenden 51
Gedragsproblemen bij dementie 52
Voorbeelden van gedragsproblemen bij dementie 52
Apathie 53
Belangrijkste symptomen van apathie 53
Depressie 55
Landelijke ontwikkelingen 57
Dementie en therapie 58
Benaderingswijzen bij dementie 60
Algemene benaderingswijze van ouderen met dementie 60
Belevingsgerichte zorg 61
Benaderingswijzen en fasen van dementie 64
Samenvatting en conclusie 66
Literatuur 66
4 De oudere met dementie 68
Inleiding 68
De gezonde oudere 68
De kwetsbare oudere 70
De oudere met dementie 71
Belangrijke factoren voor ergotherapie-interventie voor de oudere met dementie 73
Motivatie 73
Gebruikmaken van levensverhalen 75
Betekenisvolle activiteiten 76
Autonomie 77
Veilige omgeving 79
Gebruikmaken van vaste gewoonten 79
Het aanpassen van een activiteit 80
Samenvatting en conclusie 81
Succesfactoren ergotherapie-interventie 81
Succesfactoren van ergotherapie-interventie vanuit het oogpunt (belang) van oudere met dementie: 81
Motivatie van de oudere met dementie. 81
Gebruikmaken van levensverhalen (middels het instru-ment OPHI-II NL). 81
Het achterhalen van de betekenis die een oudere aan acti-viteiten geeft. 81
Behouden van autonomie. 81
Een veilige omgeving creëren (fysiek en sociaal). 81
Gebruikmaken van vaste gewoonten. 81
Het aanpassen van een activiteit. 81
Literatuur 82
5 De mantelzorger 84
Inleiding 84
Mantelzorgers 84
Perspectief van de mantelzorger 86
Diversiteit in ervaren zorglast 86
Copingstrategieën 87
Coping door de mantelzorger 89
Landelijke ontwikkelingen 90
Systeemgericht werken 92
Begeleiding van allochtone mantelzorgers 94
De samenwerking met de professionele zorgverlener 94
Samenvatting en conclusie 95
Literatuur 96
6 De ergotherapeut 98
Inleiding 98
Praktijkcontext 99
Kennismaking en start probleeminventarisatie 102
Probleeminventarisatie en -analyse 104
Vervolg probleeminventarisatie en -analyse 106
Vervolg en afronding probleeminventarisatie en -analyse 108
Doelbepaling en plan van aanpak 111
Uitvoering ergotherapeutisch plan van aanpak 112
Evaluatie en nazorg 113
Samenvatting en conclusie 114
Literatuur 115
7 Doelbepaling en plan van aanpak 117
Inleiding 117
Ergotherapeutische probleemanalyse 118
Theoretische achtergronden van de fase van doelbepaling en plan van aanpak 118
Fase van doelbepaling en plan van aanpak 120
Samenvatting van de drie verhalen 121
Een samenvatting in de fase van probleeminventarisatie en -analyse bij de heer B. en zijn mantelzorger 121
Een ergotherapeutische probleemanalyse van de heer B. en zijn mantelzorger 122
Motivationele fase 122
Het leiden van een gesprek over doelen 124
Actiefase: initiatie en onderhoud van doelgericht gedrag 125
Initiatie en onderhoud doelgericht gedrag van de heer B. 125
Samenvatting en conclusie 126
Literatuur 127
8 Uitvoering van ergotherapeutisch plan van aanpak 128
Inleiding 128
Kader van de uitvoering van het ergotherapeutische plan van aanpak 129
Uitgangspunten tijdens plan van aanpak 130
Ergotherapie-interventie gericht op de oudere met dementie én de mantelzorger 130
Het geven van strategietraining 131
Externe compensatie (het aanpassen van de fysieke omgeving) 134
Externe compensatie (het aanpassen van de sociale omgeving) 136
Voorbeeld van informeren 138
Voorbeeld van instrueren 138
Voorbeeld geven van instructie 139
Voorbeeld geven van educatie 140
Een glijdende schaal 140
Ergotherapeutische interventies gericht op de mantelzorger 141
Samenvatting en conclusie 145
Literatuur 145
Deel 2 Praktische toepassing van het EDOMAH-programma 147
Inleiding bij deel 2 148
A Probleeminventarisatie en -analyse 150
Het verhaal van de oudere met dementie 151
Kennismaking en uitleg ergotherapie-interventie 152
Dagelijkse routine 155
De handelingsgeschiedenis van de oudere met dementie: OPHI-II NL 156
Observatie van het handelen van de oudere met dementie en de mantelzorger 160
Inventarisatie woonomgeving 162
Het verhaal van de mantelzorger 164
Etnografi sch Interviewen 164
Observatie van het handelen van de oudere met dementie en de mantelzorger 169
Copingstrategieën mantelzorger 169
Het verhaal van de ergotherapeut 172
Samenvatting van het verhaal van de oudere met dementie en interpretatie van de verzamelde informatie 173
Samenvatting van het verhaal van de mantelzorger en interpretatie van de verzamelde informatie 174
Samenvatting van het verhaal van de ergotherapeut en interpretatie van de verzamelde informatie 176
Formuleren van de ergotherapeutische probleemanalyse 176
Vaststellen van de benaderingswijze 177
B Doelbepaling 180
Ergotherapeutische probleemanalyse en samenvatting van de drie verhalen 180
Formuleren van de ergotherapeutische probleemanalyse 181
Bespreken samenvatting van de drie verhalen met oudere met dementie en mantelzorger 183
Doelen opstellen voor het ergotherapeutische plan van aanpak 185
Tijdens het opstellen van de doelen 186
C Uitvoering plan van aanpak 189
Oudere met dementie en mantelzorger 191
Geheugenproblemen 191
Planning, uitvoering en overzicht tijdens activiteiten 202
Initiatiefverlies 212
Mantelzorger 226
Coaching gericht op handelen mantelzorger: het Consultmodel 226
Disbalans in rollen en activiteiten 226
Eigen problemen in zorgactiviteiten 239
Deel 3 Bijlagen Observatieen interviewinstrumenten Kaarten Ondersteunend materiaal 250
Bijlagen bij deel 2 A: Probleeminventarisatie en -analyse 1. Het verhaal van de oudere met dementie 251
Folder – Ergotherapie bij dementie – informatie voor mantelzorgers 251
Kaart – Wat komt aan bod tijdens het eerste huisbezoek? 253
Instrument: Dagindeling 254
Kaart – Richtinggevende vragen OPHI-II NL 255
Instrument – Observatie vaardigheden oudere met dementie en mantelzorger 258
Defi nitie motorische en procesvaardigheden instrument ‘Observatie vaardigheden oudere met dementie en mantelzorger’ 262
Instrument – Woonomgeving 268
Bijlagen bij deel 2 A: Probleeminventarisatie en -analyse 2. Het verhaal van de mantelzorger 270
Kaart – Gesprekstechniek Etnografi sch Interviewen 270
Kaart – Richtinggevende vragen bij Etnografi sch Interviewen 272
Kaart – Richtinggevende vragen copingstrategieën mantelzorgers 274
Bijlagen bij deel 2 A: Probleeminventarisatie en -analyse 3. Het verhaal van de ergotherapeut 276
Instrument – Samenvatting van de drie verhalen en probleemanalyse 276
Instrument – Benaderingswijze oudere met dementie 278
Bijlagen bij deel 2 B: Doelbepaling 280
Ondersteunend materiaal – Gespreksinformatie ergotherapeut 280
Bijlagen bij deel 2 C: Uitvoering plan van aanpak 282
Ondersteunend materiaal – Schriftelijke adviezen voor de mantelzorger 282
Ondersteunend materiaal – Voorbeelden van activiteiten bij initiatiefverlies 291
Ondersteunend materiaal – Voorbeeld dagkalender WOENSDAG 10 JUNI 2010 292
Instrument – Strategieënlijst 293
Ondersteunend materiaal – Dagschema oudere met dementie en mantelzorger 296
Bijlage D – Naslagwerken 297
Boeken 297
Websites 299
Over de auteurs 300