ASL® 2 - Een framework voor applicatiemanagement (eBook)

2    Applicatiemanagement in de 21e eeuw

2.1    Inleiding en structuur hoofdstuk

Gestart wordt in dit boek met een hoofdstuk over de omgeving van applicatiemanagement, de ontwikkelingen erin, de impact ervan op de uitvoering en sturing van het applicatiemanagement en tenslotte de vertaling ervan binnen ASL. Daardoor heeft dit hoofdstuk een wat meer bestuurlijk karakter.

Voor (operationele) applicatiebeheerders is dit hoofdstuk ook interessant: bij de uitvoering en inrichting van applicatiemanagement en processen is het kennen van de juiste doelen, randvoorwaarden en spelregels wezenlijk. Het kennen van het proces en de processtappen is niet meer voldoende.

Figuur 2 Structuur hoofdstuk 2

In paragraaf 2.2 wordt een aantal ontwikkelingen besproken, die het afgelopen decennium en de komende jaren spelen. Deze ontwikkelingen hebben als gevolg dat multi-leveranciersdienstverlening de norm is geworden.

Het aansturen van die verschillende leveranciers met verschillende dienstverleningen en verschillende invalshoeken leidt tot een sterke groei in de complexiteit van de besturing van de ICTdienstverlening. De vraagstelling is hoe deze leveranciersketens moeten worden bestuurd.

In paragraaf 2.3 zijn daarvoor twee oplossingsrichtingen beschreven: het maximaliseren en uniformeren van sturing of juist het concentreren (minimaliseren) van de benodigde sturing door alleen te focussen op de echt essentiële zaken.

Paragraaf 2.4 gaat in op de richting die binnen ASL gekozen is en deze benadering wordt vertaald naar de invulling binnen ASL.

2.2    Ontwikkelingen

In deze paragraaf wordt ingegaan op een aantal ontwikkelingen die de afgelopen en de komende jaren speelden en gaan spelen. Deze ontwikkelingen hebben grote impact op de organisatie van applicatiemanagement en de wijze waarop applicatiemanagement moet acteren en zich moet positioneren in de omgeving.

Het betreft de volgende ontwikkelingen:

•   Scheiding in beheerdomeinen.

•   Opsplitsing van de vraagorganisatie binnen de gebruikersorganisatie.

•   Toenemende componentisering en specialisatie van dienstverlening.

•   Groeiend aantal vormen van dienstverlening en differentiatie ervan.

•   Noodzaak tot specialisatie.

2.2.1    Scheiding in de beheerdomeinen

Een belangrijke ontwikkeling in het afgelopen decennium is de scheiding tussen de vraag- en aanbodorganisatie. De vanzelfsprekende positie van de interne ICT-organisatie als de ICTdienstverlener voor een organisatie is verdwenen. Door ontwikkelingen als outsourcing (inclusief offshoring) en verzakelijking van de interne ICT-organisatie zijn expliciete opdrachtgevers-opdrachtnemersrelaties ontstaan. Hierdoor ontstonden binnen de opdrachtgevers expliciet vraagorganisaties.

De opsplitsing van de beheerdomeinen is verder gegaan. Binnen het aanboddomein ziet men een verdergaande scheiding optreden tussen applicatiemanagement en infrastructuurmanagement. Het model van Looijen en Deelen met de drie vormen van beheer is daardoor een realiteit geworden. Looijen en Deelen onderkenden drie vormen van beheer:

•   Functioneel beheer

•   Applicatiebeheer

•   Technisch beheer.

ASL richt zich, zoals de naam al doet vermoeden, alleen op de tweede vorm van beheer, het applicatiebeheer. Omdat het woord applicatiebeheer soms te beperkt opgevat wordt in de praktijk, wordt in het boek het woord applicatiemanagement gehanteerd als synoniem. Voor functioneel beheer geldt hetzelfde en daarvoor wordt het woord business informatiemanagement gebruikt. Voor technisch beheer wordt het synoniem infrastructuurmanagement gebruikt.

Figuur 3 Model van Looijen en Deelen

2.2.2    Groeiend aantal vraagorganisaties: differentiatie van de vraag

Binnen de gebruikersorganisaties (business informatiemanagement) is de sturing van de informatievoorziening complexer geworden en meer gedifferentieerd.

Zo zijn centrale sturing en regie van informatievoorziening binnen een gebruikersorganisatie geen vanzelfsprekendheid (meer).

Het hoge belang van de ICT heeft ertoe geleid, dat de belangrijkste stakeholders in de businesslijnen delen van de informatievoorziening zelfstandig zijn gaan besturen. Er zijn dus vaak aparte opdrachtgevers voor bijvoorbeeld de financiële informatievoorziening, de personele informatievoorziening, verschillende delen van de primaire bedrijfsprocessen, generieke faciliteiten en infrastructuur. Daardoor zijn er dus verschillende afgebakende informatiedomeinen ontstaan.

Ook ontstaan er informatieketens, waarbij meerdere verschillende organisaties verantwoordelijk zijn geworden voor het geheel van de werking. Daardoor kan het voorkomen dat er opdrachtgevers of medebeslissers buiten de gebruikersorganisatie zitten. En elk van deze organisaties ervaart weer een andere informatieketen.

Applicatiemanagement heeft dus te maken met een complexer wordende vraagorganisatie.

2.2.3    Toenemende specialisatie en componentisering

Een tweede ontwikkeling is specialisatie en hergebruik. De ICT kent al decennia een explosieve groei in verspreiding en inzet. Om de kosten hanteerbaar te houden (een vergelijkbaar explosieve groei van kosten zou betekenen dat organisaties bijna alles aan ICT zouden moeten uitgeven) hanteren organisaties diverse strategieën:

•   Hergebruik van bestaande componenten in het ICT-landschap. Voorbeelden hiervan zijn legacy-vernieuwing (vernieuwing van bestaande systemen) en het verbeteren en behouden van bestaande systemen in toekomstige architecturen. Het besef: ‘legacy is here to stay’ is doorgebroken.

•   Gedeeld gebruik van nieuwe componenten, zoals het gebruik van standaardobjecten, pakketten, gedeelde oplossingen (shared solutions) als ASP, SaaS of gedeelde infrastructuren. Ook het gebruik van basiscomponenten en objecten om applicaties mee te bouwen is vanzelfsprekend geworden.

•   Verplaatsing van functionaliteit naar technologie. Functionaliteiten die vroeger in de applicatie geprogrammeerd werden, zoals document-informatie, werkstroombesturing, autorisaties en uitwisseling van gegevens, worden nu ondersteund door aparte hulpmiddelen en technologieën.

Vergelijkbare ontwikkelingen zijn er ook bij infrastructuurmanagement. De inpassing van de applicatie op een infrastructuur kent ook meer vrijheidsgraden dan in het verleden.

Het aantal hulpmiddelen en technologieën om een applicatie te ontwikkelen, onderhouden en beheren groeit dus sterk. Het aantal leveranciers daarmee ook.

Figuur 4 Benodigde hulpmiddelen en leveranciers in/voor een informatievoorziening

2.2.4    Differentiatie van dienstverleningsvormen

De vormen van dienstverlening zijn ook gevarieerder geworden. In de vorige eeuw kende men enigszins gechargeerd twee vormen van dienstverlening voor applicatiemanagement:

•   Ontwikkeling, onderhoud en beheer van maatwerksystemen.

•   Gebruik van standaardpakketten (en dus ontwikkeling en onderhoud van deze...